Vreemd? Noch een dier, noch een plant, noch een schimmel— iets geheel unieks met verbluffende vermogens. De slijmzwam Physarum polycephalum is het grootste eencellige organisme ter wereld. Wat je op de foto's ziet, is het gele plasmodium dat zich voedt met rijstkorrels. Het rechthoekige stuk agar is het medium waarop ik de slijmzwam in zijn droge rustfase (sclerotium) heb verkregen.

De levenscyclus van Physarum polycephalum bestaat uit verschillende fasen. Het begint in de sporenfase, waarin de slijmzwam overleeft door sporen te vormen die zich in de omgeving verspreiden. Deze sporen zijn veerkrachtig en kunnen lange tijd overleven onder ongunstige omstandigheden. Als de omstandigheden gunstig zijn, ontkiemen de sporen en ontwikkelen zich tot beweeglijke amoeben, de zogenaamde myxamoeben. Deze myxamoeben zijn amoeboïde en kunnen actief op zoek gaan naar voedsel, zoals bacteriën en organisch materiaal.

Wanneer meerdere myxamoeben elkaar ontmoeten, kunnen ze samenvoegen tot een plasmodium. In deze multinucleaire fase, die verantwoordelijk is voor groei en voedselopname, vertoont de slijmzwam opmerkelijke gedragingen: hij navigeert efficiënt door doolhoven en onthoudt paden en negatieve ervaringen.

Wanneer de omgevingsomstandigheden ongunstig worden, bijvoorbeeld bij voedselgebrek of droogte, verandert het plasmodium in de vruchtlichaamfase, waarin het vruchtlichamen produceert die sporen bevatten. Het is belangrijk op te merken dat het plasmodium ook in reactie op licht in de vruchtlichaamfase overgaat. Deze sporen kunnen dan terugkeren naar de sporenfase en zo de levenscyclus voltooien. Bovendien kan de slijmzwam in een droge rustfase terechtkomen, waarbij hij inactief wordt en als sclerotium overleeft tot de omstandigheden weer gunstig zijn.

Bovendien kan Physarum polycephalum zich in meerdere individuen splitsen en samenvoegen met andere individuen, waarbij herinneringen worden samengevoegd. Het dient niet alleen als modelorganisme voor de wetenschap, maar zijn vermogens stimuleren ook filosofische reflecties over hoe intelligentie gedefinieerd kan worden.